Ngày 17/6/1922, hai người đàn ông trung niên đang ngồi trên bãi biển thành phố Atlantic bang New Jersey, một người tốt và béo, người còn lại thì cao với bộ ria dài. Họ là Harry Houdini và Arthur Conan Doyle. Và tới cuối buổi tối hôm đấy, tình bạn giữa hai người sẽ số đông thay đổi.
Nó kết thúc như biện pháp mà nó bắt đầu, với 1 buổi chiêu hồn. Khi bấy giờ, thuyết duy linh nổi lên mạnh mẽ trong giới quý tộc ở Luân Đôn và Conan Doyle (tác nhái bộ tiểu thuyết trinh thám kinh điển Sherlock Holmes) là 1 tín đồ, ông tham dự 5 đến 6 buổi chiêu hồn mỗi tuần. Ông còn tuyên bố rằngi vợ mình, Jean Leckie, với khả năng ngoại cảm và bà ấy bắt đầu tuân theo sự hướng dẫn của 1 linh hồn tên Phineas, "người" này đã quyết định xem hai vợ chồng ông buộc phải sống ở đâu và khi nào họ yêu cầu đi ngao du.
Trái lại, Houdini lại là người hoài nghi về thuyết duy linh. Nhưng ông là người cởi mở và trong 1 chuyến đến Anh năm 1920, Houdini đã liên hệ và bàn về cuốn sách của Conan Doyle viết về chủ đề này. Năm 1922, lúc Conan Doyle đang đang chạy chuyến quảng bá sách ở Mỹ, ông đã mời Houdini tới tham dự tại thành phố Atlantic.
Cuộc gặp của hai người cực kỳ thân thiện. Houdini đã dạy con trai của Conan Doyle bí quyết lặn và cả nhóm đang nghi ngơi trên bãi biển. Lúc này, Conan Doyle sở hữu mời Houdini về phòng khách sạn để tham dự 1 buổi chiêu hồn và Jean là người trung gian. Ông biết rằng mẹ Houdini vừa mới qua đời và trông mong rằng vợ ông có thể kết nối đến cuộc sống bên kia.
do vậy, họ trở về khách sạn Ambassador, kéo rèm lại và chờ đợi linh hồn tạo nên. Jean ngồi xuất thần có 1 cây bút chì trong tay, hai người đàn ông ngồi ngoại trừ và quan sát. Jean đặt bút trên bảng viết và tay của cô bắt đầu đi lại loạn xạ trên tờ giấy. "Ôi, con ơi, tạ ơn Chúa, cuối cộng ta cũng khiến được", linh hồn bắt đầu viết. "Ta đã cố gắng – giờ ta đang vui…". Cuối buổi chiêu hồn, Jean đã viết khoảng 20 trang giấy với "nét chữ nguệch ngoạc và hỗn loạn".
Chồng của Jean hầu hết bị mê hoặc, nhưng Houdini thì lại chẳng đáng chú ý gì. Vì sao mẹ ông, 1 người Do Thái, lại tự nhận là một người Công giáo? Khiến sao mà 1 người Hungary nhập cư mà lại vững chắc viết bằng tiếng Anh – "thứ tiếng nói của một dân tộc mà bà chưa từng học" - phải chăng như vậy? Và tại sao bà còn chẳng bận tâm nói tới việc hôm đấy đúng vào ngày sinh nhật bà?
lần thứ nhất gặp gỡ hai người này, bạn chắc hẳn tha sản phẩm vì hi vọng rằng Conan Doyle là 1 nhà phê bình tài ba. Tuy nhiên, chính kẻ lừa đảo giỏi lại tự vạch trần khi đóng vai khiến 1 người Hungary nhập cư đã nghỉ học từ năm 12 tuổi.
Chỉ số tuyệt vời cao hay sở hữu học thức rộng ko có nghĩa là bạn sẽ ko khiến cho những hành động ngu ngốc và thậm chí, chúng còn khiến sự ngu ngốc tăng diện tích vài phần ở một số nếu (Ảnh: Pexels).
nhiều lựa chọn thập kỷ qua, các nghiên cứu tâm lý học đã ghi nhận rộng rãi khuynh hướng phi lý trí của con người. Nhưng chỉ tới vừa qua, những nhà kỹ thuật mới bắt đầu đo mức độ khác biệt giữa những cá nhân với nhau và liệu điều đó mang liên quan đến thước đo trí logic hay không? Những nhà khoa học tìm ra rằng giữa hai vấn đề này không có sự tương quan lý tưởng nào: một người Chắn chắn có điểm bài chỉ huy IQ hay SAT siêu cao các vẫn thể hiện kém trong bài chỉ huy lý trí, hiện tượng này được gọi là "rối loạn lý trí". Thật vậy, có 1 số tình huống mà chính trí tuyệt vời và trí tuệ sẽ khiến sai lầm của bạn nhân lên nhiều kiểu lần.
buộc phải mất chủ yếu năm chứng rối loạn lý trí cũng như sự nguy hiểm tiềm tàng của nó mới được công nhận, nhưng cảm hứng ban đầu được hai nhà nghiên cứu người Israel, Daniel Kahneman và Amos Tversky, đưa ra trong công trình huyền thoại của mình. Họ là những người đã xác định rộng rãi thiên kiến nhận thức và giải pháp heuristic (các khoa học dựa trên thử dùng để giải quyết vấn đề) Chắn chắn khiến cho sai lệch lý luận của chúng ta.
1 trong những thử nghiệm nức danh nhất của họ là bắt buộc người tham gia quay "vòng quay may mắn" mang các con số từ một tới 100 trước khi đặt ra những câu chất vấn về kiến thức chung (ví dụ như số quốc gia châu Phi sở hữu đại diện tại Liên hợp quốc chẳng hạn). Tất nhiên, vòng quay may mắn không ảnh hưởng đến đáp án, nhưng tác động của nó lại khá rõ rệt. Con số tạo ra trên vòng quay càng thấp thì câu trả lời ước tính của người tham gia càng rẻ. Bởi vậy, một giá trị tự dưng đã ghim vào tâm trí của người kéo và "ghim chặt" phán đoán của họ (thiên kiến mỏ neo).
cực kỳ có thể bạn cũng đã rơi vào tình huống giống như khi mua tìm trong mùa giảm giá. Giả sử bạn đang mua chọn 1 loại ti vi mới. Ngân sách dự kiến của bạn là 10 triệu đồng, sau đó bạn thấy một món hời: một sản phẩm công nghệ giá 25 triệu giảm giá chỉ còn 15 triệu. Việc xem xét giá gốc của lắp thêm sẽ khiến nhận thức của bạn về kinh phí mê say bị neo lại, bởi vậy, bạn sẽ mang thiên hướng chi trả cao hơn mức ngân sách đề ra ban đầu.
một số thiên kiến khác như hiệu ứng đóng khung tâm lý (bạn Chắn chắn thay đổi ý kiến dựa trên biện pháp thông tin được truyền đạt), ngụy biện chi phí chìm (sự miễn cưỡng khi từ bỏ một khoản đầu tư thất bại, thậm chí chúng ta chắc hẳn mất phần đông hơn giả dụ sắm bí quyết duy trì nó), ảo tưởng của những con bạc (niềm tin vào quả bóng roulette mang tỉ lệ cao sẽ rơi vào ô đỏ giả dụ trước đấy nó đã vào ô đen).
có những phát hiện đó, phổ biến nhà công nghệ về nhận thức chia tư duy của chúng ta thành hai loại:
- Hệ thống số một: trực quan, tự động, "tư duy nhanh" chắc là mồi nhử cho thiên kiên vô thức.
- Hệ thống số 2: "chậm", có tư duy so sánh và cân đề cập lan rộng hơn.
Theo phương pháp phân mẫu này, còn được gọi là giả thuyết dual-process, phổ thông quyết định phi lý của chúng ta ra mắt lúc quá dựa dẫm vào hệ thống tư duy số một, cho phép những thiên kiến khiến lệch lạc phán đoán của chúng ta.
vô cùng khó khăn để đánh giá quá cao tác động của công trình này, vì trước đấy Kahneman và Tversky không mang bất cứ nghiên cứu nào đè nén sự phi lý trí có khác lạ giữa người có người hay không. Ví dụ như với cần người này dễ bị thiên kiến chi phối hơn còn người này thì không? Và những khuynh hướng ấy có tác động như thế nào tới trí thông minh? Câu chuyện của Conan Doyle tương đối ngạc nhiên vì chúng ta thường trông đợi các người lý tưởng sẽ sở hữu đầu óc đối chiếu chất lượng hơn, hành động xuất sắc hơn. Nhưng mang các gì Tversky và Kahneman phát hiện, trực giác của chúng ta mang lẽ đã sai.
giả dụ muốn hiểu ngầm vì sao người logic lại làm các việc ngu ngốc, chúng ta nên phải trả lời được một số câu hỏi cần giải đáp trọng yếu.
Trong suốt kỳ nghỉ năm 1991 tại Đại học Cambridge, 1 nhà tâm lý học người Canada có tên Keuth Stanovich quyết định giải quyết các Câu hỏi này. Ông mang vợ là chuyên gia giải quyết các vấn đề nặng nề trong học tập cần từ lâu ông đã sử dụng rộng rãi tới việc khả năng tư duy của một người chắc hẳn tụt hậu so với người khác, và ông nghi ngờ rằng khả năng lý trí cũng giống như. Báo cáo kết quả của ông đã đưa ra sáng tạo rằng chứng rối loạn lý trí là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến những chứng khác như chứng nặng nề đọc và rối loạn chức năng.
Đây là 1 kết luận nhằm thúc đẩy những nhà công nghệ đang nghiên cứu về thiên kiến. "Tôi muốn dồn vào rằng lĩnh vực này đã bỏ qua những khác biệt với tính cá nhân", Stannovich cho biết.
Stanovich lưu ý rằng chứng rối loạn lý trí ko bị giới hạn chỉ bởi hệ thống tư duy số một. Thậm chí nếu chúng ta đủ nhạy cảm để cảm giác trực giác của mình đã sai và sửa chữa lại, chúng ta vẫn chắc chắn sử dụng không đúng "ý thức hệ" – là những kiến thức và tư duy cho phép chúng ta suy luận chính xác. Ví dụ khi bạn tăng trưởng trong môi trường bài trừ công nghệ, Chắn chắn bạn sẽ với phong trào bỏ qua những bằng chứng thử nghiệm trong khi đặt niềm tin vào những fake thiết chưa được kiểm chứng. Thông minh hơn không sở hữu nghĩa là nó sẽ ngăn bạn sở hữu tư duy ấy ngay từ đầu và thậm chí, dĩ nhiên khả năng học tập chất lượng hơn sẽ giúp bạn tích lũy nhiều ngày càng đa dạng "sự thật" để củng cố cho quan điểm của bản thân.
tới nay, Stanovich đã dành hơn 20 năm để xây dựng khái niệm về chứng rối loạn lý trí với một loạt những thử nghiệm được kiểm soát một cách kỹ càng.
Để hiểu rõ được kết quả của ông, trước hết chúng ta buộc phải điểm qua 1 số học thuyết thống kê cơ bản. Đối với tâm lý học và những môn kỹ thuật khác, quan hệ giữa hai tham số thường được biểu đạt dưới sự tương quan giữa giá trị 0 và 1. 1 Mối tương quan tối ưu sẽ mang giá trị là một – về cơ bản, hai tham số biểu đạt cộng 1 vấn đề; điều này ko thực tế đối có đại khái các nghiên cứu về sức khỏe và hành vi của người (những vấn đề này được biểu đạt dưới toàn bộ tham số), nhưng nhiều nhà công nghệ cân nói 1 mối tương quan "vừa phải" nằm giữa giá trị 0,4 và 0,59.
Bằng giải pháp tính này, Stanovich mua ra rằng quan hệ giữa lý trí và tối ưu thật ra cực kỳ yếu. Điểm số SAT cho thấy mối tương quan giữa nó với thiên kiến mỏ neo chỉ đạt 0,19. Trí hoàn hảo cũng chỉ đóng 1 vai trò cực kỳ nhỏ trong câu chất vấn liệu chúng ta với sẵn lòng trì hoãn sự hài lòng ở hiện tại để đạt được kết quả tốt hơn trong sau này hay ko, hoặc chúng ta có muốn một phần thưởng nhỏ hơn trong thời gian ngắn hơn không – hướng phát triển này gọi là "chiết khấu theo thời gian". Trong một bài đè nén, mối tương quan của xu thế trên sở hữu điểm SAT chỉ đạt 0,02. Đây là một mức điểm vô cùng phải chăng trong lúc phần đông người vẫn nghĩ người với óc so với thấp sẽ chắc đưa ra phán đoán đảm bảo hơn. Thiên kiến ngụy biện tầm giá chìm còn cho thấy nó đầy đủ không liên quan đến điểm SAT.
Ít nhất, bạn sẽ cho rằng người hợp lý hơn chắc hẳn học biện pháp nhận thức sai lầm. Ngày nay, tất cả đều cho rằng họ ít bị tổn thương hơn phân tích các người khác và điều này cũng đúng mang các người tham gia "thông minh hơn". Thật vậy, trong 1 số thực nghiệm cổ điển về thiên kiến nhận thức, Stanovich phát hiện rằng các người sở hữu điểm SAT cao hơn thường có "điểm mù thiên kiến" to lớn hơn đối chiếu các người mang ít năng lực học thuật hơn. "Người trưởng thành có khả năng nhận thức cao hơn có thể nhận thức được khả năng tư duy của bản thân và kỳ vọng vượt qua các người khác trong hầu hết các hạng mục liên quan", Stanovich cho biết. "Bởi vì các thiên kiến nhận thức được thể hiện cho họ dưới dạng những bài kiểm tra nhận thức, phải họ cũng kỳ vọng sẽ vượt qua bản thân".
Stanovich hiện đã cải thiện và hài hòa đa dạng phương pháp đo lường vào trong 1 bài kiểm soát duy nhất có tên thường gọi là "chỉ số lý trí". Ông sử dụng rộng rãi rằng ông ko muốn phủi bỏ những bài điều khiển chỉ số hợp lý – chúng "làm cực kỳ rẻ nhiệm vụ của chúng" – nó là để tăng hiểu biết biết của chúng ta về các kỹ năng nhận thức chắc tác động đến việc đưa ra quyết định và đặt chúng ngang hàng mang các thước đo khả năng nhận thức hiện sở hữu.
"Mục đích của tôi luôn là đưa ra khái niệm lý trí riêng lẻ lúc mà trước đây, rất nhiều nó được gộp chung mang thông minh", ông viết trong muôn cuốn sách học thuật. Ông cho biết đây là là điều "trớ trêu khổng lồ lớn" lúc những kỹ năng tư duy do Kahneman khám phá ra và được giải Nobel lại bị bỏ qua trong toàn bộ các bài chỉ huy khả năng nhận thức phần đông.
Sau nhiều kiểu năm lớn mạnh và xác thực chu đáo những bài kiểm soát phụ, cuốn sách "Comprehensive Assessment of Rational Thinking" (Đánh giá toàn diện về tư duy lý trí) đã được xuất bản lần thứ nhất hồi cuối năm 2016. Không tính những cách đánh giá các thiên kiến nhận thức và cách heuristics thường thì, nó còn bao gồm kỹ năng lập luận xác suất và thống kê - như khả năng giới thiệu rủi ro – kiên cố tăng nhận thức của chúng ta và những câu chất vấn về các ý thức hệ sai trái như thái độ bài trừ kỹ thuật.
Để thử kiểm soát, bạn hãy cân đề cập Câu hỏi dưới đây, Câu hỏi này để đè nén "thiên kiến niềm tin" của bạn. Nhiệm vụ của bạn là xem xét kết luận nào với tính lý tưởng trường hợp chỉ dựa vào hai câu trên:
- hầu hết sinh vật sống đều yêu cầu nước.
- Hoa hồng yêu cầu nước.
- vì thế, hoa hồng là sinh vật sống.
Câu trả lời của bạn là gì? Theo công trình của Stanovich, 70% sinh viên đại học tin rằng đây là một kết luận hợp lý. Nhưng chẳng phải vậy, câu thứ nhất viết rằng: "mọi sinh vật sống đều nên nước", chứ không phải là "mọi sinh vật yêu cầu nước đều sống".
- trường hợp bạn vẫn chưa hiểu biết lý do, hãy tiếp tục phân tích mang những phát biểu dưới đây:
- tất cả côn trùng đều đề nghị oxi.
- Chuột cần oxi.
- Vậy chuột là côn trùng.
Tính hoàn hảo của hai câu trên đại khái giống nhau, nhưng siêu dễ để phát hiện lỗi sai ở câu kết luận lúc nội dung của nó trái ngược sở hữu kiến thức của bạn. Tuy nhiên, trong ví dụ lần thứ nhất, bạn bỏ qua định kiến một bên, suy nghĩ 1 cách kỹ càng và nghiêm túc về câu kết luận để hạn chế tâm lý là câu đó đúng bởi vì nó mê thích sở hữu các kiến thức sở hữu sẵn trong đầu bạn.
khi hài hòa mọi những bài điều khiển phụ, Stanovich phát hiện rằng mối tương quan tổng cộng có các biện pháp đo khả năng nhận thức hay gặp thường chỉ ở mức vừa cần: trong một bài chỉ huy, hệ số tương quan có SAT ở mức 0,47. Chắn chắn sẽ với 1 số trùng lặp, đặc biệt là một số giải pháp đo chỉ số lý trí, như suy luận xác suất, nên sự tư vấn bởi khả năng toán học và 1 số yếu tố khác của nhận thức được đo bằng những bài kiểm soát học thuật. "Nhưng điều đấy vẫn đủ để tạo sự không giống nhau giữa lý trí và logic khiến các người logic hành động ngu ngốc", Stanovich cho biết. Phát hiện của ông đam mê có nhiều kiểu kết quả nghiên cứu khác được vận hành gần đây cho thấy tư duy phản biện và trí hợp lý là hai vấn đề phần lớn tách biệt, và thước đo về khả năng đưa ra quyết định có thể sẽ sở hữu ích trong việc đoán trước hành vi thời điểm này.
sở hữu sự lớn mạnh hơn nữa, chỉ số lý trí dĩ nhiên được dùng để tuyển dụng nhằm giới thiệu khả năng đưa ra quyết định của một nhân viên tiềm năng; Stanovich cho rằng ông đã nhận được sự ưa chuộng đáng đề cập từ các nhà hàng luật, tổ chức tài chính và cả các siêu thị tuyển dụng.
Stanovich kỳ vọng bài kiểm soát của ông chắc chắn sẽ là công cụ hữu dụng để mô tả thông tin mức độ thay đổi trong suy luận của học sinh, sinh viên sau mỗi kỳ học hoặc khóa học. "Với tôi, đây là một trong các phần mềm thú vị nhất", Stanovich đề cập. Mang dữ liệu này, bạn kiên cố thăm dò xem đâu là phương pháp can thiệp phải chăng nhất để trau dồi thời trang tư duy lý trí.
nếu ta chắc chắn quay lại buổi chiêu hồn tại thành phố Atlantic, hành vi của Arthur Conan Doyle chắc sẽ mê thích với nhái thuyết rối loạn lý trí. Theo kém chất lượng thuyết dual-process (suy nghĩ nhanh/chậm), hành vi này dĩ nhiên là do sai lầm trong nhận thức. Những người tin vào thuyết duy linh thường dựa vào cảm xúc và trực giác để suy nghĩ về khởi thủy niềm tin của bản thân hơn là những suy luận dựa trên phân tích 1 phương pháp nghiêm túc.
Điều này cứng cáp đúng đối sở hữu các người vẫn mơ hồ, với niềm tin ko rõ ràng. Nhưng với tiểu sử của Conan Doyle thì hành vi của ông không thể giải ham mê 1 phương pháp đơn giản Như vậy được. Thông thường, dường như ông đã so sánh lý luận từ hệ thống tư duy số 2 để lý giải ý kiến của bản thân mà bỏ qua các bằng chứng. Thay vì suy nghĩ quá ít, ông lại suy nghĩ quá đa dạng.
Tâm lý học gọi đây là "lý giải mang động cơ" – 1 kiểu tư duy cảm tính khiến cho chúng ta bỏ qua những bằng chứng gây nghi ngờ đối sở hữu niềm tin của bản thân và xây dựng các lập luận công phu để biện minh cho chúng. Đây là một vấn đề nghiêm trọng khi niểm tin được đặt trên toàn thể vật dụng và khi bạn càng thông minh, càng mang học thức cao thì khả năng bạn với các suy nghĩ ngu ngốc càng lớn. Điều này tương tự như khái niệm của Stanovich về "rối loạn ý thức hệ" - khi ấy bộ não bị lây nhiễm bởi một ý thức phi lý trí và sau đó khiến sai lệch suy nghĩ của chúng ta.
Xét tới các người tin vào các vấn đề như biến đổi khí hậu chẳng hạn. Trong số những người theo Đảng Dân chủ, mô hình đúng như bạn đoán rằng: học thức càng cao, họ càng phê chuẩn những bằng chứng kỹ thuật về việc khí CO2 do con người thải ra dẫn tới hiện tượng ấm lên toàn cầu. Tuy nhiên, với các người theo Đảng cùng hòa, mô hình toàn thể ngược lại: học thức càng cao, họ càng ít bằng lòng các bằng chứng khoa học.
Sự phân cực giống như đều Chắn chắn chọn thấy ở những vấn đề khác như tế bào gốc hay sự tiến hóa và chủ nghĩa cảm hứng. Đều với các cá nhân mang học thức cao dùng khả năng trí não của mình để bảo vệ ý kiến của bản thân, thậm chí là khi chúng đi ngược lại sở hữu kết quả khoa học. Xung quanh ra, hiện tượng này còn xây dựng thương hiệu ở 1 số thuyết âm mưu chính trị. Khi kể đến 1 số niềm tin, trí thông minh và trí tuệ là công cụ để tuyên truyền, hơn là được dùng để tìm kiếm sự thật hay phát hiện lỗi sai.
đáng thương, kết luận là dù bạn mang lý trí đi nữa, thì vẫn có khả năng sở hữu thiếu sót trong lập luận trước các Câu hỏi nhất định tác động lớn tới bạn. Niềm tin của Conan Doyle là 1 ví dụ điển hình: tâm linh dường như đã khiến cho ông thấy thoải mái suốt cuộc đời của mình.
Sau các bất đồng ngày càng rõ giữa hai người, Houdini đã mất đông đảo sự kính trọng đối mang Conan Doyle; ông bắt đầu tình bạn này sở hữu suy nghĩ cây bút này là 1 người "có khối tri thức khổng lồ" và kết thúc mang đoạn viết rằng "người ta sẽ bắt buộc bán tín bán nghi trước các thông tin này". Nhưng mang các gì chúng ta đã biết thời điểm này, Chắn chắn điều ngược lại mới là đúng: chỉ những người sở hữu khối tri thức lớn mới Chắn chắn tin vào những lắp thêm như thế.
