Từng được sử dụng từ lâu trong y học cũng như giải trí, thuật thôi miên - một trong những bí ẩn nặng nhất của con người - đang dần được giải mã nhờ nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ.
Từ thế kỷ 18, người ta đã nhận biết ra rằng trí não có khả năng bị ám thị điều khiển để sai khiến cá thể người. Tuy nhiên sau hàng thế kỷ dùng thôi miên để tạo nên tê và chữa trị cho người bệnh, người ta vẫn chưa khả năng trả lời liệu đó chỉ là sự tuân theo ám thị của nhà thôi miên, hay là một dạng tập trung khá cao độ khi môi trường ở quanh đã ra khỏi ý nghĩ của người được thôi miên? Các nghiên cứu gần đây đã giải mã được phần nào cơ chế tác hại của thôi miên lên nhận thức của con người, dẫn tới việc người bị thôi miên hành động theo ám thị.
10-15% người to lớn rất dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% tại các trẻ dưới 12 tuổi.
Trong những thí nghiệm mới của mình, Michael Posner - Giáo sư thần kinh học tại Đại học Oregon (Mỹ) - và các đồng sự đã ghi lại những thay đổi trong quá trình xử lý thông tin của não người. Thường thì thông tin mà cá thể người nhận được sẽ được chuyển tới vùng cảm giác sơ cấp trong não, để từ đó lại được chuyển lên những khu vực chức năng rất cao hơn, nơi diễn dịch thông tin. Kết quả nghiên cứu cho nhận thấy, điều đáng ngạc nhiên là lượng thông tin chuyển xuống đa số gấp 10 lần lượng thông tin chuyển lên, cũng có nghĩa là những gì con người nhìn, nghe hiểu và tin vào là căn cứ trên quá trình điều trị thông tin từ trên xuống. Những dữ liệu ở mức chữa bệnh sơ cấp có khả năng bị ghi đè lên căn cứ vào các kết quả diễn dịch thông tin của trung tâm điều trị thông tin cao nhất. Mô hình xử lý thông tin này cũng giải thích nguyên nhân thôi miên, với bản chất là tạo ra một quá trình điều trị thông tin từ trên xuống, có thể gây ám thị mạnh sẽ mẽ.
Theo kết quả nghiên cứu tiến hành trong hàng chục năm của tiến sĩ David Spiegel - nhà tâm lý học ở Đại học Stanford, 10-15% người nghiêm trọng rất dễ bị thôi miên, so với tỉ lệ 80-85% ở những trẻ dưới 12 tuổi, lứa tuổi mà chu trình xử lý từ trên xuống chưa hoàn chỉnh; trong khi đó khoảng 20% người to lớn rất khó bị thôi miên.
Tiến sĩ Amir Raz - Giáo sư thần kinh học ở Đại học Columbia - lại nghiên cứu tác dụng của thôi miên bằng kỹ thuật dùng bài test Stroop. Ông cho 16 người, trong đó một nửa là các người rất dễ, nửa kia là các người rất khó bị thôi miên, nhìn các chữ cái ghi tên những màu thế nhưng lại có màu trái ngược với nghĩa của chúng. Sau khi ám thị cho họ rằng đó là các từ tiếng nước ngoài mà họ không biết, ông yêu cầu họ ấn vào nút chỉ màu thật của chữ cái. Ờ những người dễ bị thôi miên, hiệu ứng Stroop (người nhận thấy chữ có phản xạ phải đọc trước khi ấn nút nên mất thời gian giải quyết sự xung đột thông tin) không còn, họ có thể chỉ ra màu ngay lập tức. Còn với các người khó bị thôi miên, hiệu ứng Stroop thắng thế, khiến họ chậm hơn.
Kết quả scan não của hai nhóm được so sánh với nhau đã cho hiểu sự khác biệt. Trong nhóm dễ bị thôi miên, vùng thị giác trong não thường mã hóa những chữ cái hiển thị và khu vực não chuyên dò tìm những xung đột thông tin đã không hoạt động. Quá trình khắc phục thông tin từ trên xuống đã áp đảo việc chữa bệnh của não (đọc và khắc phục thông tin trái ngược nhau) theo đúng trình tự từ dưới lên, nhưng cơ bản xác điều đó xảy ra như thế nào vẫn còn là điều bí ẩn.
Một số nghiên cứu gần đây từ những hình ảnh của não cũng chỉ ra cơ chế tương tự. Theo tiến sĩ Stephen Kosslyn - nhà thần kinh học ở Đại học Harvard, con người nghĩ rằng những hình ảnh, âm thanh từ thế giới bên ngoài tạo ra sự thật, tuy nhiên não lại xây dựng ngân hàng dữ liệu của nó dựa trên kinh nghiệm từ quá khứ. Sự thú vị của thôi miên là tại chỗ nó tạo ra thông tin sai lệch. "Chúng ta tưởng tượng ra điều gì đó khác biệt, và nó trở thành 'sự thật'" - Spiegel nói.